Dünya tarihinde neredeyse her yüz senede bir büyük savaş yaşanmış, hemen ardından savaşan taraflar kalıcı barışı tesis edebilmek için bir araya gelmişlerdi. Fakat hiçbir zaman “ebedi barış” inşa edilemediği gibi, imza atılan neredeyse bütün barış anlaşmaları bir diğer savaşın kuluçka evresi olmuştu. Bu tip barışa verilebilecek en bilinen örnek, Birinci ve İkinci Dünya Savaşı arası dönemdir. Birinci Dünya Savaşı’nın savaşan devletleri Versay Anlaşması’na imza atarken, belki de ikinci büyük savaşa vücut verdiklerinin farkında değillerdi. Fakat İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulan Soğuk Savaş düzeni hiçbir aşamada barışa hizmet etmemiş, aksine “Üçüncü Dünya Savaşı” için gereken tüm alt yapıyı temin etmişti. 1945 yılında son bulan son dünya savaşı 100. yılına doğru ilerlerken, bölgesel gelişmeler ve devletlerarası çatışmalar 2045 yılına kadar yeni bir dünya savaşının tohumlarını atıyor. Jeopolitik savaşlar ve toprak gaspları sürüyor, hukukun üstüne şal atılıyor Bugün “yenidünya düzeni” küreselleşmenin ve bilgi devriminin de etkisiyle 20. yüzyıla hatta 19. yüzyıla özgü jeopolitik savaşlara ve toprak gasplarına geri döndüğü görülüyor. Teknolojinin hızlı gelişimi en çok savaş endüstrisine fayda sağlarken, devletler yapay zeka ve robot teknolojilerinin savaşlarda yer alabilmesi için alternatif bir hukuk dizaynının peşindeler. Artık günümüz uluslararası ilişkiler sistemi, uluslararası hukuk ve kurumlarını temel almak yerine, büyük uluslar ve onların ittifaklarıyla ortak menfaatleri arasında güç dağılımına ve dengesine dayanıyor. Son büyük dünya savaşı sonrasındaki ana fikir, büyük güçlerin barışı beraber koruyacakları ve uluslararası anlaşmazlıkları, yeni bir dünya savaşını önlemek üzere BM şartı temelinde çözmekti. Fakat böyle bir dünya düzeni asla inşa edilemedi. ABD, kendi mağlubiyetini hazırlıyor Soğuk Savaşın iki kutuplu düzeninin son bulması, küresel güvenlik sisteminin kurulması ihtiyacını doğurdu. Doğu Blokunun çökmesini takip eden yirmi yıl, ABD liderliğindeki tek kutuplu düzenin istikrar ve güven sağlamadığı görüldü. Kendini “süper güç” olarak gören ABD, tekelleşen gücüyle bunun keyfi kullanımını meşru görerek, evrensel yasaları hiçe saydı ve farkında olmasa da sona doğru mağlubiyetini hazırlıyor. Artık Rusya, Çin ve Hindistan gibi güçler ve Türkiye ile İran gibi bölgesel güç olan devletler ile yeni bölgesel örgütlenmeler, ABD düzenine karşı muhalefet ediyor. Ekonomik ve askeri güç dünyanın efendisi olmaya yeter mi? İstikrarlı bir barış düzenine biraz daha yaklaşılabilmesi için başarısız olan tek kutuplu dünya yerine, büyük güç merkezlerini temel alan “çok merkezli” bir dünya sistemi inşa edilmesi gerekiyor. Bunun alt yapısı hızla hazırlanıyor. Fakat 19. yüzyılda görülen “uluslar uyumundan” farklı olarak güncel güç merkezlerinin güçlerinin eşit olmaması ve farklı siyasal kültürler nedeniyle sistemin istikrarlı olmaması bunun karşısında engel olarak görülebilir. Bugün ABD’nin küresel etkisi her ne kadar azalsa da, ekonomik ve askeri olarak dünyanın en önemli güç odağı olmaya devam ediyor. Fakat ekonomik ve askeri güç kapasitesi dünyanın efendisi olmasını sağlamıyor ve sağlamayacak. Fakat tek istisnası, diğer ülkelerin bunu kayıtsız şartsız mağlubiyet sebebi görmemesidir. Hülasa Rusya ve Çin, ABD’nin artık kendisini “çok merkezli dünya düzenine” uyarlaması zorunluluğunda olduğunu biliyor. Bu sebeple Orta Doğu’yu da içine alacak şekilde Avrasya coğrafyasında siyasi, askeri ve ekonomik özellikleriyle güçlenen bir “paktın” oluşması için çalışıyor. Öyleyse böyle bir düzende Türkiye’nin rolü de vazgeçilmez olacak. Türkiye’nin gelecekteki konumu ve önemini bir sonraki yazımda değerlendireceğim.